This site is not complete. The work to converting the volumes of സര്‍വ്വവിജ്ഞാനകോശം is on progress. Please bear with us
Please contact webmastersiep@yahoo.com for any queries regarding this website.
Reading Problems? see Enabling Malayalam
ഇറിഡിയം
സര്‍വ്വവിജ്ഞാനകോശം സംരംഭത്തില്‍ നിന്ന്
ഇറിഡിയം
Iridium
പ്ലാറ്റിനം ഗ്രൂപ്പില്‍പ്പെട്ട ഒരു ലോഹമൂലകം. അറ്റോമിക സംഖ്യ 77. സിംബല്‍ Ir. അറ്റോമിക ഭാരം 192.22. ഉരുകല്‍നില: 2435°C; തിളനില: 4400°C. സ്‌മിത്‌സണ്‍ ടെന്നന്റ്‌ എന്ന ശാസ്‌ത്രജ്ഞനാണ്‌ 1803-ല്‍ പ്ലാറ്റിനം അയിരുകളില്‍ നിന്ന് ഈ ലോഹം വേര്‍തിരിച്ചെടുത്തത്‌. ഇതിന്റെ ലവണങ്ങള്‍ക്ക്‌ പച്ചയും ചുവപ്പും വയലറ്റും നിറങ്ങളാണുള്ളത്‌. അതിനാല്‍, മഴവില്ലെന്നര്‍ഥമുള്ള ഐറിസ്‌ (Ires)എന്ന ഗ്രീക്ക്‌ പദത്തില്‍നിന്നാണ്‌ ഇറിഡിയം എന്ന പദത്തിന്റെ നിഷ്‌പത്തി. പ്ലാറ്റിനം-കുടുംബാംഗങ്ങളൊത്ത്‌ സ്വതന്ത്രനിലയില്‍ ഇറിഡിയത്തെ പല ധാതുനിക്ഷേപങ്ങളിലും കാണാം. ഓസ്‌മിറിഡിയം (ഓസ്‌മിയവും ഇറിഡിയവും ചേര്‍ന്നത്‌) എന്ന അയിരാണ്‌ ഈ ലോഹത്തിന്റെ നിഷ്‌കര്‍ഷണത്തിനു പ്രധാനമായും ഉപയോഗിക്കപ്പെടുന്നത്‌. നിഷ്‌കര്‍ഷണം ക്ലേശകരമായ പ്രക്രിയയാണ്‌. അയിരിനെ പലവട്ടം അമ്ലങ്ങളുടെ പ്രവര്‍ത്തനത്തിനു വിധേയമാക്കിയും പലതവണ ഉരുക്കിയും മറ്റുമാണ്‌ അമോണിയം ക്ലോര്‍ ഇറിഡേറ്റ്‌ എന്ന യൗഗികം ലഭ്യമാക്കുന്നത്‌. ഈ യൗഗികത്തെ ആംശിക ക്രിസ്റ്റലീകരണം (fractional crystallisation) വഴി ശുദ്ധീകരിച്ചശേഷം ഹൈഡ്രജനില്‍ തപിപ്പിച്ച്‌ ഇറിഡിയം ഉത്‌പാദിപ്പിക്കുന്നു. ഇറിഡിയവും ഓസ്‌മിയവും പ്ലാറ്റിനം ധൂളികളുമായി കലര്‍ന്ന്‌ പ്രകൃതിയില്‍ കാണാറുണ്ട്‌. ഇറിഡിയം ഏറ്റവും കൂടുതല്‍ ഉത്‌പാദിപ്പിക്കുന്നത്‌ ദക്ഷിണ ആഫ്രിക്കയില്‍ നിന്നാണ്‌. അലാസ്‌ക, ബ്രസീല്‍, മ്യാന്മര്‍, സൈബീരിയ എന്നിവിടങ്ങളിലും അവസ്ഥിതമാണ്‌. ഭൂവല്‌ക്കത്തില്‍ ഇറിഡിയത്തിന്റെ തോത്‌ ദശലക്ഷത്തില്‍ ഒരംശം മാത്രമാണ്‌. ഉല്‍ക്കകളില്‍ ഇതിന്റെ പതിന്മടങ്ങ്‌ അളവില്‍ കാണപ്പെടുന്നു.
ഇറിഡിയം വെളുത്ത ലോഹമാണ്‌. കണ്ടാല്‍ ഉരുക്കുപോലിരിക്കും. ഭംഗുരത്വവും കാഠിന്യവും താരതമ്യേന കൂടുതലാണ്‌; ലോഹഖണ്ഡം ഒരമ്ലവുമായും പ്രവര്‍ത്തിക്കുകയില്ല. ലോഹചൂര്‍ണമാകട്ടെ അക്വാറീജിയയില്‍ പതുക്കെപ്പതുക്കെ അലിയുന്നു. ശുഭ്രതപ്‌തമാക്കി ഈ ലോഹത്തെ കമ്പിയായും ദണ്ഡായും രൂപാന്തരപ്പെടുത്താം. ഉച്ചതാപനിലകളില്‍ ഉപയോഗിക്കേണ്ടുന്ന ക്രൂസിബിള്‍ ഇറിഡിയംകൊണ്ടുണ്ടാക്കാം. 7 ശതമാനം ഫോസ്‌ഫറസ്‌ ചേര്‍ത്തുണ്ടാക്കുന്ന ഇറിഡിയം അലോയ്‌ ഫൗണ്ടന്‍പെന്നിലെ നിബ്ബുകളുടെ അഗ്രത്തില്‍ പിടിപ്പിക്കാറുണ്ട്‌. 10 ശതമാനം ഇറിഡിയം ചേര്‍ന്ന അലോയ്‌കൊണ്ടുണ്ടാക്കിയ ഒരു ദണ്ഡാണ്‌ ദൈര്‍ഘ്യഏകകമായ മീറ്ററിന്റെ മാനകമായി പാരിസില്‍ സൂക്ഷിക്കപ്പെട്ടിരിക്കുന്നത്‌.
പ്രത്യേകസാഹചര്യങ്ങളില്‍ ഓക്‌സിജന്‍, സള്‍ഫര്‍, ഫ്‌ളൂറിന്‍, ക്ലോറിന്‍ എന്നിവയുമായിച്ചേര്‍ന്ന്‌ ഇറിഡിയം സംഗതങ്ങളായ യൗഗികങ്ങളുണ്ടാക്കുന്നു. ഇറിഡിയം-കാര്‍ബൊണൈല്‍ യൗഗികങ്ങളും പരീക്ഷണശാലയില്‍ ലഭ്യമാക്കാവുന്നതാണ്‌.
