This site is not complete. The work to converting the volumes of സര്‍വ്വവിജ്ഞാനകോശം is on progress. Please bear with us
Please contact webmastersiep@yahoo.com for any queries regarding this website.
Reading Problems? see Enabling Malayalam

സര്‍വ്വവിജ്ഞാനകോശം സംരംഭത്തില്‍ നിന്ന്

അക്കാദമി

Academy

'ഒരു ഉപരിപഠനകേന്ദ്രം', 'കലകളുടെയും ശാസ്ത്രത്തിന്റെയും (അല്ലെങ്കില്‍ ഏതെങ്കിലും കലയുടെയോ ശാസ്ത്രത്തിന്റെയോ) വികസനത്തിനുവേണ്ടി യത്നിക്കുന്നവരുടെ ഒരു സമിതി', 'കലാഭിവൃദ്ധിയേയും കലാഭ്യസനത്തേയും ലക്ഷ്യമാക്കി പ്രവര്‍ത്തിക്കുന്ന കലാകാരന്മാരുടെ ഒരു സ്ഥാപനം' എന്നിങ്ങനെ പല വിധത്തില്‍ നിര്‍വചിക്കപ്പെട്ടിട്ടുള്ള അക്കാദമി എന്ന പദം യവനദാര്‍ശനികനായ പ്ളേറ്റോയുടെ കാലം (ബി.സി. 427-347) മുതല്‍ മാനവസംസ്കാരകേന്ദ്രങ്ങള്‍ക്ക് ഒരു പര്യായമായി യൂറോപ്യന്‍ ഭാഷകളിലെല്ലാം പ്രചരിച്ചുവരുന്നു. ഒരു പ്രത്യേക സാഹിത്യത്തെയോ സംസ്കാരത്തെയോ കലയെയോ ശാസ്ത്രത്തെയോ ശിക്ഷണശാഖയെയോ സൂചിപ്പിക്കാനും ഈ പദം ഉപയോഗിക്കപ്പെട്ടുവരുന്നുണ്ടെന്നതിന് കുതിരസവാരി (Riding) അക്കാദമി, രാജകീയ സൈനിക (Royal Military) അക്കാദമി, ഫ്രഞ്ച് അക്കാദമി, സംഗീതനാടക അക്കാദമി, ലളിതകലാ അക്കാദമി തുടങ്ങിയ നിരവധി പ്രയോഗങ്ങള്‍ തെളിവാണ്.

സ്കോട്ലന്‍ഡ് തുടങ്ങിയ ചില രാജ്യങ്ങളില്‍ പള്ളികള്‍ തുടങ്ങിയ ധര്‍മസ്ഥാപനങ്ങളും മറ്റും നടത്തുന്ന സാധാരണ വിദ്യാലയങ്ങളേയും 'അക്കാദമികള്‍' എന്നു വിളിക്കാറുണ്ട്.

ആവിര്‍ഭാവം: ഗ്രീക് അക്കാദമി. ഇതിഹാസ പ്രസിദ്ധമായ ട്രോജന്‍ യുദ്ധത്തില്‍ ഒരു പടയാളിയായിരുന്ന അക്കാദമോ (ഹെക്കാദമോ)സിന്റെ വകയെന്ന് കരുതപ്പെടുന്ന ലീവ് മരത്തോപ്പില്‍ സ്ഥാപിച്ചിരുന്ന ഒരു കായികാഭ്യാസക്കളരി (gymna-sium) ആയിരുന്നു ഗ്രീക് അക്കാദമിയുടെ പ്രാഗ്രൂപം. അഥീനിയന്‍ ഭരണാധികാരിയായിരുന്ന ീമോണ്‍ (സു. ബി.സി. 504-449), ഈ സ്ഥലം പൊതുജനങ്ങളുടെ വിനോദവിശ്രമങ്ങള്‍ക്കുള്ള ഒരു നഗരോപവനമാക്കി മോടിപിടിപ്പിച്ചു. സു. 387-ല്‍ പ്ളേറ്റോ ഈ സ്ഥലം വിലയ്ക്കു വാങ്ങി വിജ്ഞാനാനുസന്ധാനത്തിനും കലാദേവത(Muses)കളുടെ ഉപാസനയ്ക്കും വേണ്ടിയുള്ള ഒരു വിദ്യാപീഠമായി ഉയര്‍ത്തി; ഇവിടെ ഒരു ക്ഷേത്രവും അദ്ദേഹം നിര്‍മിച്ചതായി പറയപ്പെടുന്നു. ആരാമമധ്യത്തില്‍ പണികഴിപ്പിക്കപ്പെട്ട ഈ ക്ഷേത്രത്തോടു തൊട്ടുണ്ടായിരുന്ന കെട്ടിടങ്ങളിലാണ് പ്ളേറ്റോയും അദ്ദേഹത്തിന്റെ ിഷ്യപരമ്പരകളും താമസിച്ചിരുന്നത്. ഇവയോടു ചേര്‍ന്ന് വെണ്ണക്കല്ലില്‍ തീര്‍ത്തിരുന്ന അര്‍ധവൃത്താകൃതിയിലുള്ള ഒരു പീഠം സിസറോയുടെ കാലത്തും (ബി.സി. 106-43) ഉണ്ടായിരുന്നതായി രേഖകളുണ്ട്. ്രട്ടീസ് (സു. 470-399) പ്രഭാഷണങ്ങള്‍ നടത്താനും പ്ളേറ്റോ തത്ത്വശാസ്ത്രങ്ങള്‍ പഠിപ്പിക്കാനും ഉപയോഗിച്ചിരുന്ന ഈ വിദ്യാപീഠം 'അക്കാദെമിയ' (Academia) ന്നും,തിലെ അധ്യേതാക്കള്‍ 'അക്കാദെമിസ്റ്റുകള്‍' (Academists) എന്നും അറിയപ്പെട്ടുവന്നു. പ്ളേറ്റോയുടെ ശിഷ്യന്മാരും അനുയായികളും പില്ക്കാലത്ത് ടത്തിവന്നിരുന്ന ഇത്തരം സാംസ്കാരിക കേന്ദ്രങ്ങളുടെ മൂലമാതൃക അക്കാദമോസിന്റെ ആരാമത്തിലെ ഈ സ്ഥാപനമായിരുന്നു. ഏതാണ്ട് ഒമ്പതു നൂറ്റാണ്ടുകാലം ഇവ അഭംഗുരം നിലനിന്നു. ്രാചീന മെഡിറ്ററേനിയന്‍ ജനതയുടെ മാനസികവും സാംസ്കാരികവുമായ വികാസത്തില്‍ ഈ വിദ്യാകേന്ദ്രങ്ങള്‍ വഹിച്ച പങ്കിന്റെ പ്രാധാന്യത്തെ, സിസറോ തന്റെ കൊട്ടാരത്തിന് 'അക്കാദമി' എന്ന് നാമകരണം ചെയ്തും, 'അക്കാദമിക് പ്രശ്നങ്ങള്‍' (Academic questions) എന്ന ഒരു ഗ്രന്ഥമെഴുതിയും ആദരപൂര്‍വം അംഗീകരിച്ചു.

പ്ളേറ്റോയുടെ നാമവുമായി ഘടിപ്പിക്കപ്പെട്ടിട്ടുള്ള പ്രാചീന യവന അക്കാദമികളുടെ ചരിത്രത്തെ പല ഘട്ടങ്ങളിലായി പല അടിസ്ഥാനങ്ങളില്‍ വിഭജിച്ചിട്ടുണ്ട്; എങ്കിലും അതില്‍ വ്യക്തമായ മൂന്നു തിരിവുകള്‍ കാണാം:-

i.പ്രാചീനഘട്ടം. പ്ളേറ്റോ ആരംഭിച്ചതും സ്പ്യൂസിപ്പസ്, സെനോക്രേറ്റസ്, പോളിയണ്‍, ക്രേറ്റസ് എന്നിവര്‍ തുടര്‍ന്നു നടത്തിയവയും;

ii.മധ്യഘട്ടം. അര്‍സേസിലാസ് സ്ഥാപിച്ചത് (ബി.സി. 316-241);

iii. നവീനഘട്ടം. കാര്‍ണീസസ് എന്നയാളാണ് കുറച്ചുകാലം മാത്രം (ബി.സി. 214-129) നടന്ന മൂന്നാം ഘട്ടത്തിന്റെ സ്ഥാപകന്‍.

സിസറോയുടെ കാലം കഴിഞ്ഞാല്‍ ഈ ഗ്രീക് അക്കാദമികളെക്കുറിച്ചു വിശ്വസനീയമായ വിവരം ഒന്നും ലഭ്യമല്ല. എ.ഡി. 3-ാം ശ.-മായപ്പോഴേക്കും 'പ്ളേറ്റോണിസം' രൂപാന്തരം പ്രാപിച്ച് 'നവീന പ്ളേറ്റോണിസം' (Neo Platonism) ആയിത്തീര്‍ന്നു. അതോടുകൂടി യവന ദാര്‍ശനിക സിദ്ധാന്തങ്ങളുടെ രൂപഭാവങ്ങള്‍തന്നെ മാറുകയും, പല തോതിലുള്ള വൃദ്ധിക്ഷയങ്ങളോടെ കഷ്ടിച്ചു രണ്ടു നൂറ്റാണ്ടുകാലം കൂടി ഈ സ്ഥാപനങ്ങള്‍ നിലനില്‍ക്കുകയും ചെയ്തു. ഒടുവില്‍ എ.ഡി. 529-ല്‍ ജസ്റ്റീനിയന്‍ ചക്രവര്‍ത്തി സകല അക്കാദമികളെയും നിര്‍ത്തലാക്കി; അവയുടെ സ്വത്തുക്കളും കണ്ടുകെട്ടി.

മറ്റു പ്രാചീന സ്ഥാപനങ്ങള്‍. ബി.സി. 3-ാം ശ.-ത്തിന്റെ ആരംഭത്തില്‍ ടോളമി ഒന്നാമന്‍ (305-285) അലക്സാന്‍ഡ്രിയയില്‍ ആരംഭിച്ച പ്രസിദ്ധ ഗ്രന്ഥാലയത്തിന് 'അക്കാദമി' എന്ന പേരു തന്നെ നല്കി. ബാബിലോണിയ, പാലസ്തീന്‍, അര്‍മീനിയ തുടങ്ങിയ കേന്ദ്രങ്ങളിലും വൈജ്ഞാനിക ലക്ഷ്യങ്ങളെ മുന്‍നിര്‍ത്തി തുടര്‍ന്നു പല വിദ്യാകേന്ദ്രങ്ങളും ഉദ്ഘാടനം ചെയ്യപ്പെട്ടു. വിജ്ഞാനശേഖരണത്തിനും അവയുടെ ഭദ്രമായ സംരക്ഷണത്തിനും കോര്‍ഡോവ മുതല്‍ സമര്‍ഖണ്ഡ് വരെ വ്യാപിച്ചുകിടക്കുന്ന നിരവധി സാംസ്കാരിക കേന്ദ്രങ്ങള്‍ സ്ഥാപിക്കാന്‍ പില്ക്കാലത്ത് അറബികള്‍ക്ക് ഇവ പ്രചോദനം നല്കി. എ.ഡി. 782-ല്‍ ഷാര്‍ലിമേന്‍ ചക്രവര്‍ത്തി തന്റെ കൊട്ടാരത്തിന്റെ നല്ലൊരു ഭാഗം ഒരു അക്കാദമിയുടെ ആസ്ഥാനമാക്കി. സീസര്‍ ബാര്‍ദസ് എന്ന പണ്ഡിതന്‍ ശാസ്ത്രാഭിവൃദ്ധിയെ ലക്ഷ്യമാക്കി 9-ാം ശ.-ത്തില്‍ കോണ്‍സ്റ്റാന്റിനോപ്പിളില്‍ ഒരു കേന്ദ്രം തുറന്നു. സാഹിത്യവിഷയകമായ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ക്ക്, പ്രത്യേകിച്ചു കവിതയ്ക്ക്, പ്രാധാന്യം നല്കിക്കൊണ്ടുള്ള സാംസ്കാരിക സ്ഥാപനങ്ങള്‍ 13-ം, 14-ം ശ.-ങ്ങളില്‍ ഫ്രാന്‍സിലും ഇറ്റലിയിലും ധാരാളം ഉടലെടുത്തു.

മധ്യകാലം. 15-ാം ശ.-ത്തില്‍ ബൈസാന്തിയന്‍ സാമ്രാജ്യത്തിന്റെ അപചയത്തോടുകൂടി ഗ്രീക് പണ്ഡിതന്മാരും ഗ്രീക് സാഹിത്യവും പശ്ചിമയൂറോപ്പില്‍ പ്രവേശിക്കാന്‍ തുടങ്ങി. ഇതിന്റെ ഫലമായി ജനങ്ങളുടെ വിജ്ഞാനതൃഷ്ണയ്ക്ക് ആക്കം വര്‍ധിക്കുകയും അവ പലതരം അക്കാദമികളുടെ ആവിര്‍ഭാവത്തില്‍ കലാശിക്കുകയും ചെയ്തു. ഈ വൈജ്ഞാനിക പുനരുത്ഥാനത്തിന്റെ വിളനിലം, മറ്റു പല മണ്ഡലങ്ങളുടേതുമെന്നപോലെ, ഇറ്റലിയായിരുന്നു. പരേതന്മാരുടെ, പുകവലിക്കാരുടെ, ഗുപ്തവിഷയങ്ങളുടെ, ഇന്ദ്രജാലത്തിന്റെ, ഹാസ്യത്തിന്റെ -- എന്നു തുടങ്ങി അസാധാരണവും വിചിത്രവുമായ സങ്കല്പങ്ങള്‍ക്ക് ഊന്നല്‍ കൊടുത്തുകൊണ്ടുള്ള അക്കാദമികള്‍ ഈ കാലത്തെ ഇറ്റലിയുടെ സൃഷ്ടികളാണ്. പുരാവസ്തുശാസ്ത്രം, ചിത്രകല, സംഗീതം, പ്ളേറ്റോയുടെ സിദ്ധാന്തങ്ങള്‍ തുടങ്ങിയവയുടെ പഠനത്തെ കേന്ദ്രീകരിച്ചുകൊണ്ടുള്ള അക്കാദമികളും ഇതോടൊപ്പം രൂപം പൂണ്ടുകൊണ്ടിരുന്നു. ഇവ ക്രമേണ ഇറ്റലിയില്‍നിന്നു ജര്‍മനി, ഫ്രാന്‍സ്, സ്പെയിന്‍ തുടങ്ങിയ രാജ്യങ്ങളിലേക്കും മധ്യകാലഘട്ടങ്ങളില്‍ വ്യാപിച്ചു.

ശാസ്ത്ര അക്കാദമികളുടെ ആരംഭം 16-ാം ശ.-ത്തിലായിരുന്നു. 1560-ല്‍ ഇറ്റലിയിലും 1575-ല്‍ സ്പെയിനിലും ശാസ്ത്രീയ വിഷയങ്ങളുടെ പഠനത്തിന് ഓരോ അക്കാദമി സ്ഥാപിക്കപ്പെട്ടു. 1603-ല്‍ റോമില്‍ തുടങ്ങിയ ഒരു പ്രസിദ്ധ ശാസ്ത്രപഠനകേന്ദ്രത്തിലെ (Academia Dei Lincei) ഒരംഗമായിരുന്നു ഗലീലിയോ. 1617-ല്‍ ജര്‍മനിയിലെ വെയ്മാറില്‍, ഭാഷാശുദ്ധിയെയും സാഹിത്യാഭിവൃദ്ധിയെയും ലാക്കാക്കി ഒരു കേന്ദ്രം സ്ഥാപിക്കപ്പെട്ടു; 1622-ല്‍ റോസ്റ്റോക്കില്‍, ശാസ്ത്രവിഷയങ്ങള്‍ക്കുവേണ്ടിയും, 1652-ല്‍ ഷ്വിന്‍ഫര്‍ടില്‍ വൈദ്യശാസ്ത്ര പഠനത്തിനുവേണ്ടിയും അക്കാദമികള്‍ സ്ഥാപിക്കപ്പെട്ടു. ആദ്യത്തെ ജര്‍മന്‍ ശാസ്ത്രമാസിക (Misellanea Curiosa) പ്രസിദ്ധപ്പെടുത്തിയത് (1670) ഷ്വിന്‍ഫര്‍ടിലെ അക്കാദമിയാണ്.

17-ാം ശ.-മായപ്പോഴേക്കും യൂറോപ്പിലാകെ വ്യക്തമായ ഒരു കലാ-ശാസ്ത്ര-പഠന 'സ്ഫോടനം' തന്നെ ഉണ്ടായി. പാരിസും ലണ്ടനും ഓക്സ്ഫോര്‍ഡും പശ്ചിമയൂറോപ്പിലെ സംസ്കാര കേന്ദ്രങ്ങളായിത്തുടങ്ങിയത് ഈ കാലത്താണ്. 1645-ല്‍ ലണ്ടനിലാരംഭിച്ച 'റോയല്‍ സൊസൈറ്റി'യും 1699-ല്‍ പാരിസില്‍ സംഘടിപ്പിക്കപ്പെട്ട ശാസ്ത്ര അക്കാദമിയും (Academie Des Sciences) 18-ാം ശ.-ത്തില്‍ അന്താരാഷ്ട്ര പ്രസിദ്ധിയാര്‍ജിച്ചു. 1703-ല്‍ ജര്‍മനിയിലെ ഡ്രെസ്ഡനിലും ഒരു ശാസ്ത്ര അക്കാദമി സ്ഥാപിതമായി. ദാര്‍ശനികനും ശാസ്ത്രജ്ഞനുമായ ലീബ്നിറ്റ്സ് (1646-1716) ആയിരുന്നു ഇതിന്റെ രൂപവത്കരണത്തിനു മുന്‍കൈയെടുത്തത്.

മുന്‍പ് പറഞ്ഞ ആദ്യകാല അക്കാദമികളെല്ലാം സാഹിത്യത്തിനോ ശാസ്ത്ര വിഷയങ്ങള്‍ക്കോ മാത്രം പ്രാധാന്യം കല്പിച്ചുകൊണ്ടുള്ളവയായിരുന്നു. 18-ാം ശ.-മായപ്പോഴേക്കും സുകുമാരകലകളും ഇവയുടെ പരിധിയില്‍ വന്നുതുടങ്ങി. ഇവയെല്ലാം ഏറിയകൂറും ഓരോ വിഷയത്തില്‍ ഉപരിപഠനവും സവിശേഷ വൈദഗ്ധ്യവും പ്രദാനം ചെയ്യാനുതകുന്ന വിദ്യാകേന്ദ്രങ്ങളായാണ് ആദ്യമൊക്കെ നിലകൊണ്ടത്. 19-ഉം, 20-ഉം ശ.-ങ്ങളില്‍ സാഹിത്യം, സുകുമാരകലകള്‍, ശാസ്ത്രീയവിഷയങ്ങള്‍ തുടങ്ങിയവയിലൂടെ വികസനത്തിനും അഭിവൃദ്ധിക്കും വേണ്ടി മിക്കവാറും എല്ലാ ആധുനിക രാഷ്ട്രങ്ങളിലും ദേശീയവും പ്രാദേശികവുമായ അടിസ്ഥാനത്തില്‍ എണ്ണമറ്റ അക്കാദമികള്‍ രൂപംകൊള്ളുന്ന പ്രക്രിയ അഭംഗുരം തുടര്‍ന്നു. അക്കാദമികളുടെ പ്രവര്‍ത്തനമേഖലകള്‍ അനുക്രമം വികസ്വരമാവുകയും വൈദ്യശാസ്ത്രം, ഖനനം, പുരാവസ്തുപര്യവേക്ഷണം, വനവിജ്ഞാനീയം, കൃഷിശാസ്ത്രം, വാണിജ്യം, സൈനിക-നാവിക-വ്യോമയാന തന്ത്രങ്ങള്‍ തുടങ്ങി മാനവ വ്യവഹാരത്തിലുള്‍പ്പെട്ടിട്ടുള്ള മിക്കവാറും എല്ലാ വിഷയങ്ങള്‍ക്കും പ്രത്യേകം പ്രത്യേകം പഠന ഗവേഷണപ്രചാരണകേന്ദ്രങ്ങള്‍ 'അക്കാദമി' എന്ന പേരില്‍ നാടൊട്ടുക്കു സ്ഥാപിതമായിത്തുടങ്ങുകയും ചെയ്തു.

പഠനവിഷയങ്ങളുടെയും പാണ്ഡിത്യത്തിന്റെയും അന്താരാഷ്ട്രസ്വഭാവം പുലര്‍ത്തുന്നതിന് മിക്ക അക്കാദമികളും പ്രശസ്തരായ പല വിദേശീയര്‍ക്കും അംഗത്വം നല്‍കി ബഹുമാനിക്കുന്ന പതിവുണ്ട്. ആധുനിക രാഷ്ട്രങ്ങളില്‍ താഴെ പറയുന്നവയിലെ അക്കാദമികളും അവയുടെ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളും അന്തര്‍ദേശീയ പ്രശസ്തിയാര്‍ജിച്ചിട്ടുണ്ട്:

അയര്‍ലന്‍ഡ്. 'റോയല്‍ ഐറിഷ് അക്കാദമി' ഒരു രാജകീയ വിളംബരംമൂലം 1796-ല്‍ സ്ഥാപിതമായി. ഐറിഷ് ഭാഷയുടെ ഒരു നിഘണ്ടുപരമ്പര പ്രസിദ്ധീകരിക്കുന്നതില്‍ ഇത് വ്യാപൃതമായിരിക്കുന്നു.

ആര്‍ജന്റീന. ബ്യൂണസ് അയേഴ്സ് ആസ്ഥാനമാക്കി 1931-ല്‍ ആര്‍ജന്റീന ദേശീയ അക്കാദമി സ്ഥാപിതമായി (Academia Argentina de Letras). ഒരു

അമേരിക്കന്‍--സ്പാനിഷ് നിഘണ്ടു ഉള്‍പ്പെടെ ചില നിഘണ്ടുക്കളും പഴയ ക്ളാസിക് കൃതികളും ഇതു പ്രസിദ്ധപ്പെടുത്തിവരുന്നു.

ആസ്റ്റ്രിയ. ഖനനവിഷയകമായ ഒരു അന്താരാഷ്ട്ര സമിതി 1786-ല്‍ ഇവിടെ സ്ഥാപിതമായെങ്കിലും ഫെര്‍ഡിനാന്‍ഡ് ഒന്നാമന്‍ വിയന്നയില്‍ സ്ഥാപിച്ച (1847) ശാസ്ത്ര അക്കാദമിയാണ് (Osterreichische Akademie der Wissenschaften) ഇത്തരത്തിലുള്ള, ആസ്റ്റ്രിയയിലെ പ്രമുഖ സ്ഥാപനം. ഇതു സംഘടിപ്പിച്ചത് ജര്‍മന്‍ ദാര്‍ശനികനായ ഗോട്ഫ്രീഡ് വില്‍ഹെം ലിബ്നിറ്റ്സ് ആണ്.

ആസ്റ്റ്രേലിയ. 1821-ല്‍ ന്യൂ സൌത്ത് വെയില്‍സില്‍ 'തത്ത്വശാസ്ത്രസമിതി' (Philosophical Society ) എന്ന പേരില്‍ തുടങ്ങിയ സ്ഥാപനമാണ് ആസ്റ്റ്രേലിയയിലെ ഏറ്റവും പഴക്കം ചെന്ന ദേശീയ അക്കാദമി. 19-ാം ശ.-ത്തിന്റെ ആദ്യം മുതല്‍ രാജ്യത്തിലെ പല സംസ്ഥാനങ്ങളും പ്രാദേശിക അക്കാദമികള്‍ സംഘടിപ്പിച്ചു തുടങ്ങിയിരുന്നു. 1930-ല്‍ കാന്‍ബറാ ആസ്ഥാനമാക്കി 'റോയല്‍ സൊസൈറ്റി' എന്ന പേരിലുള്ള ദേശീയ അക്കാദമിയും ഉദ്ഘാടിതമായി.

ഇന്ത്യ. നോ: അക്കാദമികള്‍ ഇന്ത്യയില്‍

ഇറ്റലി. മിക്ക പട്ടണങ്ങളിലും ശാസ്ത്രപഠന സംഘടനകള്‍ വളരെ നേരത്തേ മുതല്‍ നിലനിന്നിരുന്നെങ്കിലും സുസജ്ജമായ ഒരു ശാസ്ത്രീയ അക്കാദമി 1757-ലെ ടൂറിന്‍ നഗരത്തിലാണ് ആരംഭിക്കുന്നത് (Philosophico -Matematica Societa Privata Taurinensis). തുടര്‍ന്നു നേപ്പിള്‍സില്‍ (1779) ഒരു ശാസ്ത്രസാഹിത്യ അക്കാദമിയും (Academia delle Scienze e Belle Lettere) വെനീസില്‍ മറ്റൊന്നും (Accademia dei Ricovrati) ആവിര്‍ഭവിച്ചു. 19-ാം ശ.-ത്തില്‍ ഇറ്റലിയില്‍ നിരവധി സാംസ്കാരിക കേന്ദ്രങ്ങള്‍ വിവിധ ശാഖകളിലായി രൂപംകൊണ്ടു.

ഈജിപ്ത്. ഈജിപ്തിലേയും സമീപ രാജ്യങ്ങളിലേയും കലാ സാഹിത്യശാസ്ത്രാദികളുടെ പഠനത്തെ പ്രോല്‍സാഹിപ്പിക്കാന്‍ 1850-ല്‍ ഉടലെടുത്ത കേന്ദ്രമാണ് (Institute d' Egypte) ആ രാജ്യത്തിലെ ആദ്യത്തെ അക്കാദമി. ഈ സ്ഥാപനം മുടങ്ങാതെ ഒരു വാര്‍ഷികഗ്രന്ഥം പ്രസിദ്ധീകരിച്ചുവരുന്നു. അറബി ഭാഷാപഠനത്തിനു മാത്രമായി മറ്റൊന്ന് (Fouad i Academy) 1932-ല്‍ സ്ഥാപിതമായി.

കാനഡ. ആദ്യത്തെ കനേഡിയന്‍ അക്കാദമിയായ 'റോയല്‍ സൊസൈറ്റി' 1881-ല്‍ രൂപംകൊണ്ടു. ഭൂവിജ്ഞാനീയം, പുരാവസ്തുശാസ്ത്രം, ചിത്രകല, പ്രകൃതിശാസ്ത്രം, നരവംശശാസ്ത്രം എന്നിവയ്ക്കാണ് ഇതു പ്രാമുഖ്യം കല്പിച്ചത്. പല പുരാവസ്തു-ചിത്ര-ശില്പ-പ്രദര്‍ശന ശാലകളും (Museums, Galleries,Archves) ഈ കേന്ദ്രത്തിന്റെ ആഭിമുഖ്യത്തില്‍ നടത്തിവരുന്നു. 1931-ല്‍ ശാസ്ത്രാഭിവൃദ്ധിയെ ലാക്കാക്കി മോണ്‍ട്രീലില്‍ മറ്റൊരു കേന്ദ്രം സ്ഥാപിതമായി (Association Canadienne Francaise Pour1'Avancement des Sciences). അനവധി അപൂര്‍വ കൃതികളുള്ള ഒരു ഗ്രന്ഥാലയം ഇതിലുണ്ട്. ഓരോ വിജ്ഞാനമണ്ഡലത്തിലും പ്രശസ്തരായവര്‍ക്ക് ഈ സ്ഥാപനം പാരിതോഷികങ്ങളും സമ്മാനങ്ങളും സഹായധനവും നല്കിവരുന്നു.

ഗ്രീസ്. ചരിത്രം, പുരാവസ്തുശാസ്ത്രം എന്നിവയ്ക്കു പ്രാമുഖ്യം നല്കിക്കൊണ്ട് 1926-ല്‍ സ്ഥാപിതമായ ആഥന്‍സിലെ അക്കാദമി (Akkademia Athenon) അതിന്റെ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളെ ഉള്‍ക്കൊള്ളിച്ചുകൊണ്ടുള്ള വാര്‍ഷിക ഗ്രന്ഥങ്ങള്‍ക്കുപുറമേ, ഗ്രീക്കു ഭാഷയുടെ ഒരു നിഘണ്ടു പരമ്പരയും പ്രസിദ്ധപ്പെടുത്തിവരുന്നു.

ചിലി. 1885-86-ല്‍ സ്ഥാപിതമായ ഒരു ഭാഷാപഠനകേന്ദ്രമാണ് ചിലിയിലെ ഏറ്റവും പ്രമുഖമായ അക്കാദമി (Academia Chilena de la Lengua).

ജപ്പാന്‍. വിവിധ പഠനമേഖലകളുള്‍പ്പെടുന്ന പല ശാഖകളും അടങ്ങിയ ഒരു ദേശീയ അക്കാദമി ജപ്പാനില്‍ 1879-ല്‍ സ്ഥാപിതമായി. രാജ്യത്തിന്റെ പല ഭാഗങ്ങളിലുമുള്ള സര്‍വകലാശാലകളുമായി ബന്ധം പുലര്‍ത്തുന്ന ഈ ശിക്ഷണശാഖകള്‍ പ്രസിദ്ധീകരണ വിഷയത്തില്‍ സദാ ജാഗരൂകമാണ്.

ജര്‍മനി. ആധുനിക ജര്‍മനിയുടെ വിവിധ ഘടകങ്ങളായിരുന്ന പല രാജ്യങ്ങളിലും വളരെ മുമ്പുതന്നെ പ്രവര്‍ത്തിച്ചുപോന്നിരുന്ന വിവിധ സംഘടിത സംസ്കാര കേന്ദ്രങ്ങളും അക്കാദമികളായി നിലനില്‍ക്കുന്നു. ബര്‍ളിനിലെ ലിബ്നിറ്റ്സിയന്‍ സൊസൈറ്റി (Leibnizian Society) 1744-ല്‍ ഫ്രഡറിക് രണ്ടാമന്‍ ഒരു അക്കാദമിയായി പുനഃസംഘടിപ്പിച്ചു (Konigliche Preussische,Akademie der Wissenschaften zu Berlin). ഗൊട്ടിന്‍ജനില്‍ 1851-ലും മാന്‍ഹീമില്‍ 1755-ലും മ്യൂണിക്കില്‍ 1759-ലും ലീപ്സിഗില്‍ 1846-ലും സ്ഥാപിതമായ അക്കാദമികള്‍ ആധുനിക കാലങ്ങളില്‍ പുനഃസംഘടിപ്പിക്കപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്.

ഡെന്‍മാര്‍ക്ക്. ക്രിസ്ത്യന്‍ ആറാമന്‍ രാജാവ് 1742-ല്‍ ശാസ്ത്രസാഹിത്യ വിഷയങ്ങള്‍ക്കുവേണ്ടിയുള്ള രാജകീയ ഡാനിഷ് അക്കാദമി സ്ഥാപിച്ചു (Det Kongelige Tanske Pidenskabernes Selskab,Copenhagen). ഇതിന്റെ വകയായി വാര്‍ഷിക ഗ്രന്ഥങ്ങളും പല ആനുകാലിക പ്രസിദ്ധീകരണങ്ങളുമുണ്ട്.

ദക്ഷിണാഫ്രിക്ക. 1878-ല്‍ സ്ഥാപിതമായ ദക്ഷിണാഫ്രിക്കന്‍ റോയല്‍ സൊസൈറ്റി ചില പ്രസിദ്ധീകരണങ്ങളില്‍ ശ്രദ്ധ ചെലുത്തിവരുന്നു.

നെതര്‍ലന്‍ഡ്സ്. 1752-ല്‍ ഇവിടെ ആദ്യമായി ഒരു ശാസ്ത്ര അക്കാദമി സ്ഥാപിതമായി. (Hollandsehe Maatschappij der Wetenschappen). കൃഷി, വ്യവസായം, വാണിജ്യം എന്നിവയ്ക്കാണ് ഇത് ആദ്യം മുതല്‍തന്നെ പ്രാധാന്യം നല്‍കിവന്നത്. ആംസ്റ്റര്‍ഡാമില്‍ ലൂയി ബോണപ്പാര്‍ട്ട് രാജാവ് 1808-ല്‍ വേറൊരു കേന്ദ്രം സ്ഥാപിച്ചു (Royal Institute of the Low Countries ). 1855-ല്‍ പുനഃസംഘടിതമായതിനുശേഷം ഇത് രണ്ടു ഭാഗങ്ങളായി വേര്‍തിരിഞ്ഞു പ്രവര്‍ത്തനം നടത്തിവരുന്നു.

നോര്‍വെ. സസ്യശാസ്ത്രജ്ഞനായ ജെ.ഇ. ഗുണ്ണേരസ് 1760-ല്‍ ട്രോണ്‍ഡ് ഹീമില്‍ ആരംഭിച്ച ഒരു സ്വകാര്യ ശാസ്ത്രസമിതിയാണ് നോര്‍വെയിലെ ആദ്യത്തെ അക്കാദമി. 1857-ലാണ് ഓസ്ളോ കേന്ദ്രമാക്കി ഒരു ദേശീയ അക്കാദമി സ്ഥാപിതമായത് (Norske Pidenskaps Academy i Oslo).

ന്യൂസിലന്‍ഡ്. രണ്ടു ശാഖകളായി പ്രവര്‍ത്തിക്കുന്ന ഒരു റോയല്‍ സൊസൈറ്റിയാണ് ന്യൂസിലന്‍ഡിലെ ദേശീയ അക്കാദമി: 1862-ല്‍ കാന്റര്‍ബറിയില്‍ സ്ഥാപിച്ച തത്ത്വശാസ്ത്രസ്ഥാപനവും (Philosophical Institute), 1867-ല്‍ വെല്ലിങ്ടണില്‍ ഉദ്ഘാടിതമായ തത്ത്വശാസ്ത്ര സമിതിയും (Philosophical Society).

പോര്‍ത്തുഗല്‍. 1779-ല്‍ ലിസ്ബണില്‍ ഉടലെടുത്ത ദേശീയ അക്കാദമിയില്‍ (Academia das Ciencias de Lisdoa) പോര്‍ത്തുഗലിന് വെളിയില്‍ ബ്രസീല്‍ തുടങ്ങിയ പല രാഷ്ട്രങ്ങളിലെയും പണ്ഡിതന്മാര്‍ അംഗങ്ങളാണ്. നേരത്തെ (1720) ആരംഭിച്ചിരുന്ന ചരിത്ര അക്കാദമി (Academia Real da Historia portuguesa) കുറേക്കാലം പ്രവര്‍ത്തനരഹിതമായി കിടന്നതിനുശേഷം 1936-ല്‍ പുതിയപേരില്‍ (Academia porguesa da historian ) പുനരുദ്ധരിക്കപ്പെടുകയുണ്ടായി.

പോളണ്ട്. 'ശാസ്ത്രത്തിന്റെ സുഹൃത്തുക്കള്‍' (Towarzy-stwo Przyjaciol Nauk) എന്ന പേരില്‍ 1800-ല്‍ വാഴ്സായില്‍ സ്ഥാപിതമായ പഠനസംഘമാണ് പോളിഷ് ദേശീയ അക്കാദമിയുടെ പ്രാഗ്രൂപം. 1816-ല്‍ ക്രാക്കോവില്‍ ഇതിന്റെ ഒരു ശാഖ ഉദ്ഘാടനം ചെയ്യപ്പെട്ടു. ആസ്റ്റ്രിയന്‍ ഗവ. 1872-ല്‍ ഇതു പോളിഷ് ശാസ്ത്രസാഹിത്യ അക്കാദമിയായി (Polska Akademja Umiejetnosci) പുനഃസംഘടിപ്പിച്ചു. പിന്നീട് (1951) ഇത് മറ്റൊരു പേരില്‍ അറിയപ്പെടാന്‍ തുടങ്ങി (Polska Akademja Nauk).

ഫിന്‍ലന്‍ഡ്. ഫിന്നിഷ് ശാസ്ത്ര അക്കാദമി (Soumalainen Tiedeakatemir) 1908-ല്‍ രൂപംകൊണ്ടു. എന്നാല്‍ ഒരു ശാസ്ത്രപഠനസമിതി (Societas Scientiarium Fennica) 1838 മുതല്‍ മുടങ്ങാതെ ഒരു വാര്‍ഷികഗ്രന്ഥം (Year Book) പ്രസിദ്ധീകരിച്ചു വന്നിരുന്നു.

ഫ്രാന്‍സ്. നേരത്തെ ഫ്രാന്‍സിലുണ്ടായിരുന്ന പണ്ഡിത സഹൃദയസമിതികളെല്ലാംതന്നെ 1793-ല്‍ കൂടിയ 'കണ്‍വെന്‍ഷനി'ല്‍ (The convention)നിരോധിക്കപ്പെട്ടിരുന്നു. 1795-ല്‍ സംഘടിപ്പിക്കപ്പെട്ട ഒരു സ്ഥാപനം (Institute National) ഇതിന്റെ ചില പ്രവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ പുനരുദ്ധരിക്കുകയുണ്ടായി. 1816-ല്‍ മുഖ്യ ഫ്രഞ്ച് ദേശീയ അക്കാദമികളെയെല്ലാം ഒരു പുതിയ സ്ഥാപനത്തിന്റെ (Institute de France) ഘടകങ്ങളായി പുനഃസംവിധാനം ചെയ്യപ്പെട്ടു. എന്നാല്‍ ഇതിനോട് സംയോജനം ചെയ്യപ്പെട്ടിട്ടില്ലാത്ത പല അക്കാദമികളും ഫ്രാന്‍സിന്റെ മിക്ക പ്രാദേശിക കേന്ദ്രങ്ങളിലും പ്രവര്‍ത്തനം നടത്തുന്നു. അതിലൊന്ന് (Acade-mie des Jeux Floraux) അതാത് കാലങ്ങളിലുണ്ടാകുന്നതില്‍ മികച്ച സാഹിത്യസൃഷ്ടികള്‍ക്ക്, സ്വര്‍ണത്തിലും വെള്ളിയിലും നിര്‍മിതമായ പുഷ്പങ്ങള്‍ സമ്മാനമായി നല്‍കിവരുന്നു.

ബല്‍ജിയം. 1769-ല്‍ സാഹിത്യസംഘടനയായി രൂപംകൊണ്ട ഒരു സാംസ്കാരിക സ്ഥാപനം. സാഹിത്യം, കല, ശാസ്ത്രം എന്നിവയെല്ലാം ഉള്‍ക്കൊള്ളുന്ന ഒരു അക്കാദമിയായി (Academie Royal des Science ,des letters etdes Beaux - Arts de Velgiqve) 1845-ല്‍ ഉയര്‍ത്തപ്പെട്ടു. പല ശാസ്ത്ര സാംസ്കാരിക ശിക്ഷണങ്ങള്‍ക്കും വേണ്ടി പ്രത്യേകം നീക്കിവയ്ക്കപ്പെട്ട വേറെയും അക്കാദമികള്‍ ഇവിടെ പ്രവര്‍ത്തിച്ചുവരുന്നു.

ബ്രസീല്‍. 1896-ലാണ് ഇവിടെ ആദ്യമായി ഒരു അക്കാദമി സ്ഥാപിതമായത് (Academia Brasileira de Letras). ഇപ്പോള്‍ രാജ്യത്തിന്റെ മിക്ക സംസ്ഥാനങ്ങളിലും പ്രത്യേകം അക്കാദമികളുണ്ട്.

ബ്രിട്ടന്‍. ഗ്രേറ്റ് ബ്രിട്ടനില്‍ (അവിടെയുള്ളതിനെ അനുകരിച്ച് അയര്‍ലന്‍ഡിലും യു.എസ്സിലും ചില കോമണ്‍വെല്‍ത്ത് രാജ്യങ്ങളിലും) ഗവണ്‍മെന്റിന്റെ ആഭിമുഖ്യത്തിലുള്ള അക്കാദമികളും സാംസ്കാരിക സ്ഥാപനങ്ങളും കുറവാണ്. മതം, ശാസ്ത്രം, സാഹിത്യം, സുകുമാരകലകള്‍ തുടങ്ങിയ സാംസ്കാരിക വിഷയങ്ങള്‍ സ്വകാര്യ സംരംഭങ്ങളുടെ സ്വച്ഛന്ദാനുസന്ധാനങ്ങള്‍ക്ക് വിട്ടുകൊടുക്കുന്ന പതിവാണ് ഈ രാജ്യങ്ങളില്‍ പ്രായേണ കണ്ടുവരിക. ഇംഗ്ളണ്ടില്‍ ജയിംസ് ഒന്നാമന്റെ വാഴ്ചക്കാലത്ത് (1603-25) അറിവ് വര്‍ധിപ്പിക്കാന്‍ (For the Promotion of knowledge ) വേണ്ടി ഉടലെടുത്ത ഒരു സ്ഥാപനം ആ രാജാവിന്റെ പേരുമായി ബന്ധപ്പെടുത്തിയാണ് ആരംഭിച്ചത് (King Jame's Academie or College of Honour). പിന്നീടത് കുറേക്കാലം 'ബ്രിട്ടിഷ് അക്കാദമി' എന്നും 1662 മുതല്‍ 'റോയല്‍ അക്കാദമി' എന്നും ഉള്ള പേരുകളില്‍ പ്രസിദ്ധമായിത്തീര്‍ന്നു. സ്പാള്‍ഡിങ്ങിലെ 'മാന്യന്മാരുടെ സമിതി' (Gentlemen's Society of Spalding, 1710), 'രാജകീയ കലാസമിതി' (Royal Soceity of Arts , 1754), 'ചാന്ദ്രസമിതി' (Lunar Soceity, 1768), ബ്രിട്ടനിലെ റോയല്‍ ഇന്‍സ്റ്റിറ്റ്യൂഷന്‍ (Royal Institution of Grate Briton, 1799) എന്നിവയാണ് ബ്രിട്ടനിലെ ഏറ്റവും പഴക്കംചെന്ന അക്കാദമികള്‍. സ്കോട്ട്ലന്‍ഡിലും (Royal Society of edinvurgh, 1739) അയര്‍ലന്‍ഡിലും (Royal dublin Society , 1731) ഇത്തരം സ്ഥാപനങ്ങള്‍ വളരെ നേരത്തെതന്നെ രൂപംകൊള്ളാന്‍ തുടങ്ങിയിരുന്നു.

ബ്രിട്ടനിലെ മുഖ്യ അക്കാദമികള്‍ പലതും അമൂല്യവും കനപ്പെട്ടതുമായ ആയിരക്കണക്കിന് വാല്യങ്ങള്‍ പണ്ഡിതന്മാരെക്കൊണ്ട് തയ്യാറാക്കിച്ച് പ്രസിദ്ധീകരിച്ചുവരുന്നു. മെക്സിക്കോ. സ്പെയിനില്‍ ഓരോ കാലത്ത് രൂപംകൊണ്ട അക്കാദമികള്‍ക്ക് സമാന്തരമായി മെക്സിക്കോയിലും ഇത്തരം സ്ഥാപനങ്ങള്‍ സംഘടിപ്പിക്കപ്പെട്ടുവന്നു. ഇവയില്‍ ഏറ്റവും പഴക്കം ചെന്നത് 1875-ല്‍ ആരംഭിക്കപ്പെട്ട ഒന്നാണ് (Academia Mexicana Correspondiente de la Real Espanola).

അവിഭക്ത യൂഗോസ്ളേവിയ. ഇറ്റാലിയന്‍ നവോത്ഥാനത്തിന്റെ അതിപ്രസരം 16-ാം ശ.-ത്തില്‍തന്നെ യൂഗോസ്ളേവിയയില്‍ അലയടിച്ചു തുടങ്ങിയിരുന്നു. അക്കാലത്തുതന്നെ ഡാല്‍മേഷ്യ, ഇസ്ത്രീയ എന്നിവടങ്ങളില്‍ 'അക്കാദമി' എന്ന പേരില്‍ തന്നെ സാംസ്കാരിക സ്ഥാപനങ്ങള്‍ രൂപംകൊള്ളാന്‍ തുടങ്ങി. (ഉദാ. Accademia dei Concor di at Duvrounik). സ്ളോവേനിയ, സാഗ്രേബ്, സെര്‍ബിയ, ബല്‍ഗ്രേഡ് തുടങ്ങിയ സ്ഥലങ്ങളില്‍ പുതിയ അക്കാദമികള്‍ സ്ഥാപിതമാകാന്‍ പിന്നെ അധികകാലം വേണ്ടിവന്നില്ല. ആധുനികകാലത്ത് തിരക്കേറിയ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളില്‍ മുഴുകിയിരിക്കുന്ന മൂന്ന് അക്കാദമികളാണ് യൂഗോസ്ളേവിയയിലുള്ളത്. (Srpska Akademija Nuauka,1886; Akademija Znanosti i Umetnosti 1867; 1921-ല്‍ സ്ഥാപിതമായതും, 1938-ല്‍ പുനഃസംഘടിപ്പിക്കപ്പെട്ടതും ആയ Slovenska Akademija Znanosti in Umetnosti)

യു.എസ്.എ. 'അമേരിക്കയിലെ ബ്രിട്ടിഷ് തോട്ടങ്ങള്‍ക്കിടയില്‍ പ്രയോജനകരമായ വിജ്ഞാനം വര്‍ധിപ്പിക്കാനുള്ള ഒരു നിര്‍ദേശം' എന്ന ശീര്‍ഷകത്തില്‍ ഒരു പ്രസ്താവന പ്രസിദ്ധീകരിച്ചുകൊണ്ട് 1743-ല്‍ ബഞ്ചമിന്‍ ഫ്രാങ്ക്ളിന്‍ രൂപം നല്‍കിയ സമിതിയാണ് ഐക്യനാടുകളിലെ ആദ്യത്തെ അക്കാദമിയെന്നു പറയാം. ഇതിന്റെ ആദ്യത്തെ കാര്യദര്‍ശിയായിരുന്ന ഫ്രാങ്ക്ളിന്‍ തന്നെ 1769 മുതല്‍ മരണംവരെ അതിന്റെ അധ്യക്ഷനായി സേവനമനുഷ്ഠിച്ചു. വാര്‍ഷികസമ്മേളനങ്ങള്‍ കൂടുകയും ആനുകാലിക പ്രസിദ്ധീകരണങ്ങള്‍ പുറത്തുവിടുകയും ചെയ്യുന്ന കര്‍ത്തവ്യം ഇതു മുടങ്ങാതെ നടത്തി. 1780-ല്‍ കലകള്‍ക്കും ശാസ്ത്രങ്ങള്‍ക്കും വേണ്ടിയുള്ള ഒരു അക്കാദമി ബോസ്റ്റണില്‍ സ്ഥാപിതമായി.

ജനങ്ങളുടെ ഇടയില്‍ വിജ്ഞാനത്തിന്റെ വികസനത്തിനും വിതരണത്തിനുമായി' സ്മിത്സോണിയന്‍ സ്ഥാപനം (Smithsonian Institute) വാഷിങ്ടണില്‍ നിര്‍മിക്കുന്നതിനായി അമേരിക്കന്‍ ഐക്യനാടുകള്‍ക്ക് തന്റെ സമ്പത്ത് മുഴുവന്‍ ദാനം ചെയ്ത ജയിംസ് സ്മിത്സണ്‍ (1765-1829) എന്ന ഇംഗ്ളീഷ് ശാസ്ത്രജ്ഞനും അമേരിക്കന്‍ അക്കാദമികളുടെ വളര്‍ച്ചയ്ക്ക് കാര്യമായ സംഭാവനയാണ് ചെയ്തത്. വില്‍പത്രപ്രകാരമുള്ള ഇദ്ദേഹത്തിന്റെ സ്വത്ത് സ്വര്‍ണനാണയങ്ങളായി 1,04,960 പവന്‍ (എട്ടര ഷില്ലിങ്ങ്) വരുമായിരുന്നു. 1846-ല്‍ ഇതിന്റെ പണി ആരംഭിച്ചു.

  ഫിലഡല്‍ഫിയയിലെ പ്രകൃതിശാസ്ത്ര അക്കാദമി (1812), ന്യൂയോര്‍ക്കിലെ ശാസ്ത്ര അക്കാദമി (1817) എന്നിവ നേരത്തെതന്നെ സ്ഥിരപ്രതിഷ്ഠ നേടിയിരുന്നു. അമേരിക്കയില്‍ കലകള്‍ക്കും ശാസ്ത്രങ്ങള്‍ക്കുമല്ലാതെ രസതന്ത്രം, ഭൌതികം, വാനശാസ്ത്രം, ശൂന്യാകാശഗവേഷണം, ഉപവനസംരക്ഷണം (Horticulture), സസ്യശാസ്ത്രം, ജന്തുശാസ്ത്രം, സൈനികതന്ത്രം തുടങ്ങി വിജ്ഞാനത്തിന്റെ എല്ലാ ശാഖകള്‍ക്കും പ്രത്യേകം പ്രത്യേകം അക്കാദമികളുണ്ട്.
  സി.ഐ.എസ്. (മുന്‍ സോവിയറ്റ് യൂണിയന്‍).  പീറ്റര്‍ ചക്രവര്‍ത്തി 1724-ല്‍ സെന്റ് പീറ്റേഴ്സ്ബര്‍ഗില്‍ സ്ഥാപിച്ച ശാസ്ത്ര പഠനകേന്ദ്രം 1725-ല്‍ ഉദ്ഘാടനം ചെയ്തത് അദ്ദേഹത്തിന്റെ വിധവയായ കാതറൈന്‍ രാജ്ഞിയായിരുന്നു (Rossiy-skaya Akademia Nauk). 1934-ല്‍ ഇതിന്റെ ആസ്ഥാനം മോസ്കോയിലേക്ക് മാറ്റി. സോവിയറ്റ് യൂണിയനില്‍ പെട്ടിരുന്ന എല്ലാ അംഗരാജ്യങ്ങളിലും ഇതിന്റെ വിവിധ വിഭാഗങ്ങളുടെ ശാഖാസ്ഥാപനങ്ങളുണ്ട്. പഠനഗവേഷണങ്ങളില്‍ നിസ്തന്ദ്രമായ ശ്രദ്ധ കേന്ദ്രീകരിച്ചിരിക്കുന്ന ഈ വിജ്ഞാനപീഠങ്ങള്‍ നിരവധി പ്രസിദ്ധീകരണങ്ങളിലൂടെ അറിവു വ്യാപിപ്പിക്കുന്നതില്‍ തത്പരരാണ്.
  രണ്ടാം ലോകയുദ്ധം അവസാനിച്ചതിനുശേഷം എല്ലാ പൂര്‍വ യൂറോപ്യന്‍ കമ്യൂണിസ്റ്റു രാഷ്ട്രങ്ങളും പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളുടെ നല്ലൊരു ഭാഗം വിജ്ഞാനാനുസന്ധാനത്തിനായി വിനിയോഗിച്ചുവരുന്നു.
  സ്പെയിന്‍. 1575 മുതല്‍ സ്പെയിനില്‍ ശാസ്ത്രപഠന സമിതികളുണ്ടായിത്തുടങ്ങി. എന്നാല്‍ പ്രാചീന കാലത്തുണ്ടായിരുന്ന അക്കാദമികളുടെ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ ആഭ്യന്തരയുദ്ധത്തിന്റെ (1936-39) ആരംഭത്തില്‍ റിപ്പബ്ളിക്കന്‍ ഗവണ്‍മെന്റ് നിരോധിക്കുകയുണ്ടായി. 1939-ല്‍ ഇവ ഒരു കേന്ദ്രത്തിന്റെ (Institute  de Espana) കീഴില്‍ പുനഃസംഘടിതമായി.
  സ്വിറ്റ്സര്‍ലന്‍ഡ്. മിക്ക സ്വിസ് പ്രവിശ്യ(Canton)കള്‍ക്കും സ്വന്തമായ അക്കാദമികളുണ്ട്. കലകളുടെ പ്രോല്‍സാഹനത്തിനു വേണ്ടി ഒരു സ്വകാര്യവ്യക്തി ആരംഭിച്ച ഒരു സമിതിക്ക് (Societepour P' Avancement  de Arts) 1776-ല്‍ ഗവണ്‍മെന്റ് ഔദ്യോഗിക പദവി നല്കി. 1815-ല്‍ ഒരു പ്രകൃതിശാസ്ത്ര പഠനസമിതി സൂറിച്ചില്‍ രൂപംകൊണ്ടു. (Schweizerische Nature Forschende Gesellschaft). 1946-ല്‍ സ്ഥാപിതമായ സ്വിസ് ദേശീയ അക്കാദമി (Societe Suisse des Sciences Morales) ചരിത്രം, തത്ത്വശാസ്ത്രം, ഭാഷാശാസ്ത്രം, സാമൂഹ്യശാസ്ത്രങ്ങള്‍ തുടങ്ങിയവയുടെ പഠനങ്ങള്‍ക്ക് പ്രോത്സാഹനം നല്‍കുന്നു.
  സ്വീഡന്‍. ഏതാനും പണ്ഡിതന്മാരും ശാസ്ത്രജ്ഞന്മാരും കൂടി ഉപ്സാലായില്‍ ആരംഭിച്ച (1710) ഒരു ശാസ്ത്രപഠന സമിതി വളരെവേഗം വികസിച്ചു. (1741)-ല്‍ സ്റ്റോക്ക്ഹോമില്‍ രൂപംകൊണ്ട ഒരു സമിതിയുടെ (Kungliga Svenska Vetenskapsakademien) സ്ഥാപകന്‍മാരില്‍ ഒരാള്‍ പ്രസിദ്ധ പ്രകൃതിശാസ്ത്രജ്ഞനായ കരോലസ് ലിനേയസ് (1707-78) ആയിരുന്നു.
  ഹംഗറി. കലാശാസ്ത്രാദികളുടെ പഠനങ്ങള്‍ക്കുള്ള ഹംഗേറിയന്‍ അക്കാദമി (Magyar Manyos Akadenia) 1825-ല്‍ സ്ഥാപിതമായി.

അക്കാദമികള്‍, ഇന്ത്യയില്‍ വേദങ്ങളും ആരണ്യകങ്ങളും ഉപനിഷത്തുകളും വേദാംഗങ്ങളും ഷഡ്ദര്‍ശനങ്ങളും നാട്യശാസ്ത്രം, ധനുര്‍വേദം, ഗാന്ധര്‍വവേദം (സംഗീതശാസ്ത്രം), അലങ്കാരശാസ്ത്രം, ഛന്ദഃശാസ്ത്രം തുടങ്ങിയവയും അഭ്യസിച്ചിരുന്ന ഭാരതത്തില്‍ പ്രാചീന കാലത്തു തന്നെ ഇത്തരം വിഷയങ്ങള്‍ ആഴത്തില്‍ പഠിക്കുന്നതിനുവേണ്ടിയുള്ള ഉപരിപഠനകേന്ദ്രങ്ങള്‍ നിലനിന്നിരുന്നു. പ്രകൃതിരമണീയമായ വനപ്രദേശത്തുണ്ടായിരുന്ന ആശ്രമങ്ങള്‍ ഇത്തരം ഉന്നത വിദ്യാഭ്യാസകേന്ദ്രങ്ങള്‍ കൂടിയായിരുന്നു. നളന്ദ, തക്ഷശില എന്നിവിടങ്ങളിലെ വിജ്ഞാനകേന്ദ്രങ്ങള്‍ ഭാരതത്തിലെ പ്രാചീന പഠനകേന്ദ്രങ്ങളുടെ ഉത്തമ മാതൃകകളായിരുന്നു. ഇവിടെ വിദേശരാജ്യങ്ങളില്‍ നിന്നുപോലും പണ്ഡിതന്മാരും പഠിതാക്കളും എത്തിച്ചേര്‍ന്നിരുന്നതായി പറയപ്പെടുന്നു.

  ഇത്തരം പഠനകേന്ദ്രങ്ങളെക്കൂടാതെ ഭാരതത്തില്‍ രാജാക്കന്മാരുടെയും പ്രഭുക്കന്മാരുടെയും വാസസ്ഥാനത്തു പണ്ഡിതന്മാരുടെ സ്ഥിരം സദസ്സുകളും ചര്‍ച്ചാവേദികളും നിലനിന്നിരുന്നു. ഈ വേദികളില്‍ വച്ചുള്ള ചര്‍ച്ചകളിലും വാദപ്രതിവാദങ്ങളിലും മൌലികമായ ആശയമവതരിപ്പിക്കുന്ന കവികള്‍ക്കും പണ്ഡിതന്മാര്‍ക്കും പുരസ്കാരങ്ങള്‍ നല്കുന്ന പതിവുണ്ടായിരുന്നു. വിക്രമാദിത്യസദസ്സിലെ നവരത്നങ്ങളില്‍ ഒരംഗമായിരുന്നു കാളിദാസന്‍ എന്ന് ഐതിഹ്യമുണ്ട്. ആധുനിക കാലത്തെ അക്കാദമികള്‍ക്കു സമാനമായ ഇത്തരം സദസ്സുകളും ഉപരിപഠനകേന്ദ്രങ്ങളും ഭാരതത്തില്‍ അതിപ്രാചീനകാലം മുതല്‍ നിലനിന്നിരുന്നു.
  ആധുനിക അക്കാദമികള്‍. ഇന്ത്യയില്‍ സ്വാതന്ത്യ്രലബ്ധിക്കു മുമ്പു തന്നെ ആധുനിക രീതിയിലുള്ള അക്കാദമികള്‍ പ്രവര്‍ത്തനമാരംഭിച്ചിരുന്നു. നാട്ടുരാജാക്കന്മാരുടെയോ പ്രാദേശികമായി സംഘടിച്ചിരുന്ന പണ്ഡിതസമിതിയുടെയോ കലയുടെയും സാഹിത്യത്തിന്റെയും മേഖലകളില്‍ പ്രവര്‍ത്തിച്ചിരുന്ന വിശിഷ്ട വ്യക്തിയുടെയോ താത്പര്യത്തിലും മേല്‍നോട്ടത്തിലുമായിരുന്നു ഇങ്ങനെയുള്ള സമിതികള്‍ പ്രവര്‍ത്തിച്ചുവന്നത്. ബംഗാളില്‍ ശാന്തിനികേതനില്‍ മഹാകവി രബീന്ദ്രനാഥ ടാഗോര്‍ സ്ഥാപിച്ച വിശ്വഭാരതി കലാകേന്ദ്രവും മുംബൈ കേന്ദ്രമാക്കി കെ.എം. മുന്‍ഷി സ്ഥാപിച്ച ഭാരതീയ വിദ്യാഭവനും സിംല കേന്ദ്രമാക്കി സ്ഥാപിതമായ ഇന്ത്യന്‍ ഇന്‍സ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് ഒഫ് അഡ്വാന്‍സ്ഡ് സ്റ്റഡീസും മറ്റും ഭാരതീയ കലയുടെയും സാഹിത്യത്തിന്റെയും സംസ്കാരത്തിന്റെയും വിദ്യാഭ്യാസത്തിന്റെയും മറ്റും മേഖലകളില്‍ മൌലികമായ സംഭാവന നല്കുന്ന പ്രശസ്ത സ്ഥാപനങ്ങളാണ്. പൌരസ്ത്യ പഠനഗവേഷണകേന്ദ്രം എന്ന നിലയില്‍ പ്രവര്‍ത്തിക്കുന്ന സ്ഥാപനങ്ങളും പരമ്പരാഗതമായി ഉപരിപഠനകേന്ദ്രങ്ങളായറിയപ്പെടുന്ന അനേകം വിദ്യാപീഠങ്ങളും ആധുനിക കാലത്തും നല്ല നിലയില്‍ പ്രവര്‍ത്തിക്കുന്നുണ്ട്. ഇവയില്‍ പല സ്ഥാപനങ്ങളും പുസ്തകപ്രകാശനരംഗത്തും അനല്പമായ സംഭാവന നല്കിവരുന്നു.
   1893-ല്‍ വാരണാസിയിലാരംഭിച്ച നാഗരിപ്രചാരിണിസഭ, 1910-ല്‍ പ്രയാഗയിലാരംഭിച്ച ഹിന്ദി സാഹിത്യസമ്മേളന്‍, 1927-ല്‍ സ്ഥാപിതമായ ഹിന്ദുസ്ഥാനി അക്കാദമി, വിവിധ സംസ്ഥാനങ്ങളില്‍ പ്രവര്‍ത്തിച്ചിരുന്ന ഉര്‍ദു അക്കാദമികള്‍, ജമ്മു-കാശ്മീര്‍ അക്കാദമി, അസം സാഹിത്യ സഭ, അസമിലെ തന്നെ ദിഗ്ബൊയ് സാഹിത്യസഭ, ബംഗാളില്‍ കൊല്‍ക്കത്തയില്‍ ആരംഭിച്ച ഏഷ്യാറ്റിക് സൊസൈറ്റി ഒഫ് ബംഗാള്‍ (കല്‍ക്കത്തയില്‍ താമസിക്കുമ്പോള്‍ ഇതില്‍ അംഗങ്ങളായിരുന്ന ബ്രിട്ടിഷ് ഉദ്യോഗസ്ഥരില്‍ തിരിച്ച് ലണ്ടനിലെത്തിയവര്‍ ചേര്‍ന്ന് റോയല്‍ ഏഷ്യാറ്റിക് സൊസൈറ്റി ഒഫ് ലണ്ടന്‍ സ്ഥാപിക്കുകയും അതിന്റെ ശാഖകള്‍ എന്ന നിലയില്‍ മുംബൈയിലും മദ്രാസി(ചെന്നൈ)ലും സൊസൈറ്റികള്‍ രൂപവത്കരിക്കുകയും ചെയ്തു), ബംഗീയ സാഹിത്യപരിഷത്, ബീഹാര്‍ സംസ്ഥാന ഗവണ്‍മെന്റിന്റെ മേല്‍നോട്ടത്തിലാരംഭിച്ച മൈഥിലി അക്കാദമി, മണിപ്പുരി സാഹിത്യപരിഷത്, പഞ്ചാബി അക്കാദമി, പഞ്ചാബി സാഹിത്യ ട്രസ്റ്റ്, മഹാരാഷ്ട്രയിലെ ഏഷ്യാറ്റിക് സൊസൈറ്റി ഒഫ് ബോംബെ (1804), ഡക്കാണ്‍ വെര്‍ണാക്കുലര്‍ സൊസൈറ്റി (1894), മഹാരാഷ്ട്ര വാങ്മയ മണ്ഡല്‍, മഹാരാഷ്ട്ര സാഹിത്യപരിഷത്, മഹാരാഷ്ട്ര രാജ്യ സാഹിത്യസംസ്കൃതി മണ്ഡല്‍, ഒറീസ സാഹിത്യ അക്കാദമി, ഒറീസയിലെ തന്നെ ഉത്കല്‍ സാഹിത്യസമാജം, കല്ഹന്‍ഡി സാഹിത്യപരിഷത്, ആന്ധ്രപ്രദേശ് സാഹിത്യ അക്കാദമി (1954), തമിഴ്നാട്ടിലെ മധുരൈ തമിഴ് സംഘം, കലൈമകള്‍, കര്‍ണാടക വിദ്യാവര്‍ധകസംഘം (1890), കന്നഡ സാഹിത്യപരിഷത് (1915) തുടങ്ങിയ സമിതികള്‍ അതതു ദേശത്തെ സാഹിത്യകലാ സാംസ്കാരിക പ്രവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ക്കു മാര്‍ഗനിര്‍ദേശവും പ്രോത്സാഹനവും നല്കി വന്നു.
  സാഹിത്യത്തിനും സംഗീതം, നാടകം, ലളിതകലകള്‍ തുടങ്ങിയവയ്ക്കും ഒരു സ്വതന്ത്ര രാഷ്ട്രത്തിലുള്ള പ്രാധാന്യം മുന്നില്‍ക്കണ്ടുകൊണ്ട് ഇവയുടെ ഏകീകൃതമായ വികസനം ലക്ഷ്യമാക്കി കേന്ദ്രഗവണ്‍മെന്റിന്റെ ആഭിമുഖ്യത്തില്‍ ഡല്‍ഹി കേന്ദ്രമാക്കി 1953-ല്‍ സംഗീത നാടക അക്കാദമിയും 1954-ല്‍ സാഹിത്യ അക്കാദമി, ലളിതകലാ അക്കാദമി എന്നിവയും സ്ഥാപിതമായി. ഇംഗ്ളീഷ് ഭാഷയിലുള്ള അക്കാദമി (Academy) എന്ന വാക്കിനെ അപേക്ഷിച്ച് ഗ്രീക് ഭാഷയിലുള്ള അക്കാദമിയെ (Akademeia) എന്ന വാക്കിനുള്ള പൌരാണികതയെ അനുസ്മരിക്കുന്നതിന് റോമന്‍ ലിപിയിലെഴുതുമ്പോള്‍ (Akademi) എന്ന രൂപമാണ് ഗവണ്‍മെന്റ് സ്വീകരിച്ചത്. സംസ്ഥാന ഗവണ്‍മെന്റുകള്‍ പ്രാദേശികമായി അക്കാദമികള്‍ രൂപീകരിച്ചപ്പോഴും റോമന്‍ ലിപിയില്‍ ഈ രൂപം തന്നെ സ്വീകരിച്ചു. ഭാരതത്തിലെ സാഹിത്യകാരന്മാരിലും കലാകാരന്മാരിലും നിന്നു തെരഞ്ഞെടുക്കപ്പെടുന്ന ഏറ്റവും പ്രഗല്ഭരായവര്‍ക്കും പ്രാദേശിക ഭാഷകളിലെ ഏറ്റവും പ്രഗല്ഭരായ സാഹിത്യകാരന്മാര്‍ക്കും വിവിധ കലാരൂപങ്ങളില്‍ പ്രാഗല്ഭ്യമുള്ളവര്‍ക്കും അവാര്‍ഡുകളും സാമ്പത്തിക സഹായവും നല്കുക; ഉത്കൃഷ്ട ഗ്രന്ഥങ്ങള്‍ പ്രസിദ്ധീകരിക്കുക; പ്രദര്‍ശനങ്ങള്‍, ചര്‍ച്ചകള്‍, സമ്മേളനങ്ങള്‍, സാഹിത്യശില്പശാലകള്‍ തുടങ്ങിയവ സംഘടിപ്പിക്കുക; ഏറ്റവും മികച്ച നിലവാരത്തിലുള്ള ആനുകാലികങ്ങള്‍ പ്രസിദ്ധീകരിക്കുക തുടങ്ങിയ സാംസ്കാരിക പ്രവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ക്ക് ഈ അക്കാദമികള്‍ പ്രാമുഖ്യം നല്കി വരുന്നു.
  കേരളത്തില്‍. 10-ാം ശ.-ത്തില്‍ തെക്കന്‍ കേരളത്തില്‍ പ്രവര്‍ത്തിച്ചിരുന്ന കാന്തളൂര്‍ശാല ഒരു ഉന്നത വിദ്യാപീഠമായിരുന്നതായി കരുതപ്പെടുന്നു. തിരുവനന്തപുരത്തുള്ള വലിയശാലയാണ് ഈ ശാലയുടെ ആസ്ഥാനമായിരുന്നതെന്നു പണ്ഡിതന്മാര്‍ അഭിപ്രായപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്. അക്കാദമികളുടെ മാതൃകയില്‍ അന്നത്തെ പരിതഃസ്ഥിതിയില്‍ രൂപീകൃതമായവയാകാം ഇത്തരം ശാലകള്‍. കൊടുങ്ങല്ലൂര്‍ കേന്ദ്രമാക്കി രാജ്യഭരണം നടത്തിയിരുന്ന ചേരരാജാക്കന്മാര്‍ പണ്ഡിതന്മാരെ പങ്കെടുപ്പിച്ചുകൊണ്ടുള്ള വിദ്വത്സഭകള്‍ രൂപവത്കരിച്ചിരുന്നു. കോഴിക്കോടു സാമൂതിരിയും കൊച്ചി രാജാക്കന്മാരും ചില കോവിലകങ്ങളും പ്രശസ്ത ഭവനങ്ങളും പ്രഗല്ഭങ്ങളായ സ്ഥിരം പണ്ഡിതസദസ്സുകള്‍ നിലനിറുത്തിവന്നു. സാമൂതിരിയുടെ വിദ്വത്സഭയിലെ 'പതിനെട്ടരക്കവികള്‍' സാഹിത്യചരിത്രഗ്രന്ഥങ്ങളില്‍ പരാമര്‍ശ വിധേയമായിട്ടുള്ളത് ഇതിനുദാഹരണമാണ്. സാഹിത്യത്തിലും ശാസ്ത്രവിഷയങ്ങളിലും അഗാധ പാണ്ഡിത്യമുണ്ടായിരുന്ന പരീക്ഷിത്തുതമ്പുരാന്‍ വളരെക്കാലം കൊച്ചിയിലെ വിദ്വത്സഭയുടെ അധ്യക്ഷനായിരുന്നു. അന്നത്തെ രീതിയിലുള്ള അക്കാദമികള്‍ എന്ന് ഈ വിദ്വത്സഭകളെയും വിശേഷിപ്പിക്കാം.
  മലയാളഭാഷയുടെയും സാഹിത്യത്തിന്റെയും പരിപോഷണത്തിനായി 1891-ല്‍ കോട്ടയത്തുവച്ചു നടന്ന പ്രഥമ സമ്മേളനത്തോടെ ഭാഷാപോഷിണിസഭ രൂപീകൃതമായി. ഭാഷാപോഷിണി എന്ന പേരില്‍ പ്രസിദ്ധീകരണമാരംഭിച്ച ത്രൈമാസികം ഇടയ്ക്കു വളരെക്കാലം മുടങ്ങിയെങ്കിലും വീണ്ടും മുടക്കം കൂടാതെ പ്രസിദ്ധീകരിച്ചു വരുന്നു. ഇടപ്പള്ളി സമാജം എന്ന പേരില്‍ കൊച്ചിയില്‍ പ്രവര്‍ത്തനമാരംഭിച്ച സാഹിത്യസമാജം സമസ്തകേരള സാഹിത്യ പരിഷത് എന്ന പേരില്‍ പുനഃസംഘടിപ്പിക്കുകയും 1927-ല്‍ ഇതിന്റെ പ്രഥമസമ്മേളനം ഇടപ്പള്ളിയില്‍ വച്ചു ചേരുകയുമുണ്ടായി. എറണാകുളത്തുള്ള കാര്യാലയം കേന്ദ്രമാക്കി ഈ പരിഷത് പ്രവര്‍ത്തനം തുടര്‍ന്നു വരുന്നു.
  ഡല്‍ഹിയിലെ അക്കാദമികളുടെ മാതൃകയില്‍ കേരളത്തിലും സംസ്ഥാന ഗവണ്‍മെന്റിന്റെ ആഭിമുഖ്യത്തില്‍ തൃശൂര്‍ കേന്ദ്രമാക്കി 1956-ല്‍ സാഹിത്യ അക്കാദമിയും 1958-ല്‍ സംഗീത നാടക അക്കാദമിയും 1962-ല്‍ ലളിതകലാ അക്കാദമിയും സ്ഥാപിതമായി. ഗവണ്‍മെന്റിന്റെ സാംസ്കാരിക വകുപ്പിന്റെ മേല്‍നോട്ടത്തിലാണ് ഇപ്പോള്‍ ഈ സ്ഥാപനങ്ങള്‍ പ്രവര്‍ത്തിക്കുന്നത്. വ്യത്യസ്ത സാഹിത്യ കലാമേഖലകളിലുള്ള തെരഞ്ഞെടുക്കപ്പെടുന്ന വ്യക്തികള്‍ക്ക് അവാര്‍ഡുകള്‍ നല്കുക, ഉത്കൃഷ്ട ഗ്രന്ഥങ്ങള്‍ പ്രസിദ്ധീകരിക്കുക, ചര്‍ച്ചകളും സമ്മേളനങ്ങളും പ്രദര്‍ശനങ്ങളും മറ്റും സംഘടിപ്പിക്കുക, ഉന്നത നിലവാരത്തിലുള്ള ആനുകാലികങ്ങള്‍ പ്രസിദ്ധീകരിക്കുക തുടങ്ങിയ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ക്ക് ഈ അക്കാദമികളും പ്രാമുഖ്യം നല്കി വരുന്നു. കേരള ഫോക്ലോര്‍ അക്കാദമി (കണ്ണൂര്‍), കേരള സംസ്ഥാന ചലച്ചിത്ര അക്കാദമി (തിരുവനന്തപുരം) എന്നീ സ്ഥാപനങ്ങളും നിലവിലുണ്ട്. നോ: കേരള സാഹിത്യ അക്കാദമി, ഇന്ത്യന്‍ നാഷനല്‍ സയന്‍സ് അക്കാദമി, ശാസ്ത്രസാങ്കേതിക അക്കാദമികള്‍